Boşnaklar Yok Edilmek İsteniyor
Avrupa Birliği, 15 Ocak 1992'de, Slovenya ve Hırvatistan'ın bağımsızlığını kabul etti. Bosna ve Makedonya'nın bağımsızlığını ise referandum şartına bağladı. Bu karar üzerine Bosna-Hersek, Şubat 1992'de yapılmak üzere referandum kararı aldı. Sırplar, referandumu boykot edeceklerini açıkladılar. Bu kararla, halkın referanduma katılımını düşürmek ve referandumu geçersiz kılmak istiyorlardı. Bu doğrultuda kararın açıklandığı akşam tüm Boşnak şehirlerinde barikatlar yükseltildi. Sırplar, kimlik kontrolüne başladılar. Böylesine zorlu şartlar altında 28 Şubat – 1 Mart tarihleri arasında yapılan referandumdan Bosna-Hersek'in bağımsızlığı kararı çıktı. Halkın yüzde 64'ünün katıldığı oylamadan, yüzde 99,4 nispetinde bağımsızlığa "Evet" oyu çıktı.
Bu arada Sırplar süratle silahlanıyorlardı. Sırp çentikler Bosna'da terör estiriyordu. Sırplar, son sürat çıkarmayı planladıkları savaşa hazırlık yaparken, Boşnaklar, her şeye rağmen, Saraybosna sokaklarında barış yanlısı gösteriler yapıyordu. 5 Nisan'da yapılan bir gösteri esnasında, civardaki tepelerden ve yüksek binalardan kalabalığın üstüne ateş açıldı. Bu kurşunlara hedef olan Suada Dilberoviç isimli Dubrovnikli tıp fakültesi öğrencisi hayatını kaybetti.
Saldırıların artması üzerine son ana kadar barış ümitlerini koruyan Bosna-Hersek Cumhurbaşkanlığı, hiçbir çıkar yol kalmadığını anlayınca, 20 Haziran 1992'de resmen savaş ilan etti. Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç, aynı gün Bosna-Hersek Meclisi'nin feshettiğini ilan etti. Başkomutan sıfatıyla, meclisin bütün yetkilerini üstlendi. 26 Haziran 1992'de düzenli birliklerden oluşan Bosna Ordusu kurulduğuna dair bir bildiri yayınlandı.
Böylece 1995'e kadar sürecek savaş fiilen başladı. 3,5 yıl süren ve yüzbinlerce masum insanın hayatını kaybetmesine, milyonlarcasının evlerini terk etmesine yol açtı.
İşte Savaşın Bilançosu
Modern savaş tarihinin en uzun kuşatması (5 Nisan 1992-29 Şubat 1996) olarak tarih sayfalarındaki yerini alan Saraybosna (Sarajevo) Kuşatması'na ait istatistikler:
- 10 bin insan öldürüldü,
- 56 bin kişi yaralandı,
- Her gün ortalama 329 bomba şehri vurdu,
- 22 Temmuz 1993 tarihinde sadece bir günde 3777 bomba patladı,
- Kaba hesapla 10 bin bina parçalandı,
- 100 bin bina ve 500 bin insan savaştan zarar gördü Saraybosna'da,
- Binaların yüzde 23'ü ciddi hasar alırken, yüzde 64'ü hafif hasar gördü.
- Saraybosna'da bu dönemden hasarsız olarak kurtulan bina oranı sadece %13.
- Bosna'da yaşayan (Boşnak, Sırp, Hırvat) çocuk nüfusunun yarısı (ortalama 700 bin) ölmüş, yaralanmış, evinden sürülmüş ya da başka sebeplerle direk savaştan etkilenmiştir.
- Otoriteler tarafından savaş sebebiyle hayatını kaybeden sivil ve askerlerin (Boşnak, Hırvat, Sırp) sayısı tahmini olarak 150 bin ile 260 bin olarak belirlenmiştir.
- Sadece Srebrenica'da 11 Temmuz 1995 tarihinde Sırplar tarafından yapılan kıyımda 8372 silahsız Boşnak erkeği katledilmiştir. 2000 yılına kadar toplu mezarlarından cesetlerin 4700'ü çıkartılmıştır.
- Savaşta hayatını kaybedenlerin genel ortalaması; yüzde 66 Boşnak, yüzde 25 Sırp ve yüzde 8 Hırvat olarak belirlenmiştir.
- Savaşta hayatını kaybeden sivillerin genel ortalaması ise; yüzde 83 Boşnak (Bunun yüzde 30'u çocuk ve kadın), yüzde 10 Sırp, yüzde 5 Hırvat olarak belirlenmiştir. Hemen hemen öldürülen sivillerin oranının tamamını Boşnakların oluşturduğu düşünülürse Boşnaklara uygulanan vahşetin büyüklüğünü anlamak kolaylaşacaktır.
- 28 bin Boşnak, 14 bin Sırp ve 6 bin Hırvat askeri savaşta hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybedenlerin geriye kalan kısmını siviller oluşturmaktadır.
- 17,689 kişinin kayıp oldugu bildirilmiş, sadece 999 tanesine ulaşılmıştır.
- Savaşta öldürülen çocuk (Boşnak, Sırp, Hırvat) sayısı 17 bin olarak kayıtlara geçerken, savaş boyunca yaralanan çocukların sayısı 35 bini bulmuş, 1800 çocuk da ömür boyu sakat kalmıştır.
- 1991'den bu yana 4 milyon kişi mecburen yer değiştirmek zorunda kalmış, evini terk etmiştir.
- Sistematik olarak savaş boyunca 44 bin Boşnak kadınına ve kızına Sırp güçleri tarafından tecavüz edilmiştir.
- Ülkenin savaştan gördüğü maddi zarar 29 milyar dolar.
- 1991'de savaş öncesi dönemde ülkenin gayri safi milli hâsılası 1500 dolarken, savaş sonrası 1995'de 350 dolara düşmüştür.