Muslim Port Haber Merkezi | Yunus Emre Kaynak
Tarihsel Süreç
2014 yılında Ukrayna'nın doğusunda başlayan kriz, Rusya'nın Kırım'ı yasa dışı ilhakı ile sonuçlanmış ve Donbass bölgesinde Rus yanlısı ayrılıkçı gruplar sözde devletlerini ilan etmişlerdi. Aradan geçen yıllar sonucunda Ukrayna'da yaşanan iktidar değişimi ve batıya yönelme fikirleri NATO Üyelik Hareket Planını gündeme alması ile sonuçlandı. Süreç Rusya'nın, Ukrayna sınırına askeri sığınaklar yapmaya ve ordu tatbikatları ile gözdağı vermeye başlaması ile devam etti. Rusya yanlısı ayrılıkçıların 26 Mart tarihinde 4 Ukraynalı askeri öldürmesi ile gerilim giderek tırmandı. Son olarak 21 Şubat akşam saatlerinde Rus lider Putin tarafından yapılan açıklama uzmanlar tarafından, 'tarihsel bir perspektif çizilerek işgale zemin hazırlandı.' şeklinde yorumlandı.
Zelinski Videolu Cevap Verdi
Ukrayna lideri Zelinski, Rusya'nın doğu Ukrayna'ya asker göndermesi emrini vermesine videolu yanıt verdi.
"Biz kendi toprağımızdayız. Hiçbir şeyden veya kimseden korkmuyoruz" dedi.
Bölge Neden Önemli?
Geniş kömür rezervlerine sahip Donbas Havzası hem Ukrayna hem de Rusya açısından önemli. Ukrayna bölgeden ekonomik gelir elde ederken, Rusya da tarihi bağlarından dolayı burayı önemsiyor. Putin yaptığı açıklamada bu tarihsel önemin altını çizmişti.
Donets Havzası'ndaki kömür rezervinin 100 milyon ton civarında olduğu tahmin ediliyor. Buna karşın Donetsk ve çevresi Ukrayna topraklarının sadece yüzde 5'ini oluşturuyor.
Rus İmparatorluğu'nu kurma hayalinin canlandığı belirtilirken, Donbas'ın geçmişte Sovyet ağır sanayisine katkılarından dolayı sembolik öneme sahip olduğu biliniyor.
Rusya, Donbass'a özel statü verilmesini isterken, Ukrayna tarafı bunun ülkeyi bölünmeye götüreceğini söylüyor.
Dünyadan İlk Tepkiler
Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada, ABD Başkanı Joe Biden'ın Putin'in Ukrayna'nın doğu bölgelerinin "bağımsızlığını" sözde tanıma kararını "şiddetle kınadığını" söyledi. Biden ayrıca Ukraynalı mevkidaşı Zelenski'ye 'ABD'nin müttefikleri ve ortaklarıyla birlikte Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırganlığını daha da artırmaya hızlı ve kararlı bir şekilde yanıt vereceğini' söylediği eklendi.
Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki, ABD'nin "Rusya'dan böyle bir hamle beklediğini" ve "hemen yanıt vermeye hazır olduğunu" söyledi.
Amerika ayrılıkçı bölgelere karşı mali yaptırımlar getireceğini ilan etti ve gerekirse daha fazla yaptırımın hazır olduğu konusunda uyarıda bulundu.
Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise, ABD'nin 'Ukrayna'nın egemenliği ve toprak bütünlüğünün yanı sıra Ukrayna hükümeti ve halkına verdiği desteğin sarsılmaz olduğu' açıklamasını yaptı.
Batı Endişeli
Almanya Dışişleri Bakanı Christian Lindner sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada şunları ifade etti:
Putin uluslararası hukuku çiğneyerek Rus halkının zararına kendini tecrit ediyor. NATO ve AB'nin değerler topluluğu olarak yakınlaşmasına neden olacaktır. Ukrayna ile dayanışma ve hukuka güven içinde birleştik.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in Sözcüsü ise şu açıklamada bulundu:
Genel Sekreter, Rusya Federasyonu'nun kararının Ukrayna'nın toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin ihlali olduğunu ve Birleşmiş Milletler Şartı ilkeleriyle tutarsız olduğunu düşünüyor. Birleşmiş Milletler, ilgili Genel Kurul kararları doğrultusunda, uluslararası kabul görmüş sınırları içinde Ukrayna'nın egemenliğini, bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü tam olarak desteklemeye devam etmektedir.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada şunları kaydetti:
Rusya, Ukrayna'nın doğusundaki ayrılıkçı bölgeleri tanıyarak taahhütlerini ihlal ediyor ve Ukrayna'nın egemenliğini baltalıyor. Bu kararı kınıyorum. BM Güvenlik Konseyi'nin ve Avrupa yaptırımlarının acil olarak toplanmasını talep ettim.
NATO Başkanı Jens Stoltenberg, 'Rusya'nın, bağımsızlığını ilan eden 'Donetsk Halk Cumhuriyeti'ni ve 'Luhansk Halk Cumhuriyeti'ni tanımaya yönelik kararını kınıyorum. Bu, Ukrayna'nın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü daha da baltalıyor, anlaşmazlığın çözümüne yönelik çabaları aşındırıyor ve Rusya'nın taraf olduğu Minsk anlaşmalarını ihlal ediyor.' dedi.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson, 'Minsk sürecinin ve Minsk anlaşmalarının reddedilmesi Ukrayna'nın egemenliğinin ve bütünlüğünün açık bir ihlali. Birleşik Krallık olarak çok sağlam bir yaptırım paketi ile Ukrayna halkının yanında olmak için elimizden gelen her şeyi yapmaya devam edeceğiz.' dedi.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von Der Leyen, 'Ukrayna'daki iki ayrılıkçı bölgenin tanınması, uluslararası hukukun, Ukrayna'nın toprak bütünlüğünün ve Minsk anlaşmalarının açık bir ihlalidir. AB ve ortakları, Ukrayna ile dayanışma içinde birlik ve kararlılıkla tepki gösterecek' dedi.
Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki, 'Kendini ilan eden 'cumhuriyetleri' tanıma kararı, diyaloğun nihai reddi ve uluslararası hukukun açık bir ihlalidir. Bu, derhal yaptırımlar şeklinde açık bir yanıtla karşılanması gereken Ukrayna'ya karşı bir saldırganlık eylemidir.' dedi.
Avustralya Başbakanı Scott Morrison, Putin'in doğu Ukrayna'ya gönderilen askerlerin barış gücü olduğu yönündeki iddialarını "saçma" olarak nitelendirdi.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı Vatandaşlarını Uyardı
Türkiye Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Son gelişmeler ışığında, vatandaşlarımızı Ukrayna'nın doğu bölgelerini terk etmeye şiddetle çağırıyoruz. Vatandaşlarımıza gerektiğinde Kiev Büyükelçiliğimizle irtibata geçmelerini tavsiye ediyoruz.' denildi.
Bölge Ülkeler Sağduyu Çağrısı Yaptı
Rusya'nın en yakın müttefiklerinden biri olan Pekin taraf tutmayarak, tüm tarafları 'gerginliği artırabilecek herhangi bir eylemden kaçınmaya' çağırdı. Çin'in BM büyükelçisi Zhang Jun BM Güvenlik Konseyi'ne verdiği demeçte, "Ukrayna'daki mevcut durum birçok karmaşık faktörün bir sonucu" dedi.
İran Dışişleri bakanlığı sözcüsü Said Khatibzadeh, İran'ın Ukrayna'daki gelişmeleri yakından izlediğini ve tüm tarafları sorunu diyalog yoluyla çözmeye ve gerilimi artıracak herhangi bir eylemde bulunmaktan kaçınmaya çağırdığını söyledi. Ne yazık ki, NATO müdahalesi ve ABD öncülüğündeki provokatif hamleler bölgedeki koşulları daha karmaşık hale getirdi' dedi.
Hindistan'ın Birleşmiş Milletler Büyükelçisi Tirumurti, tüm tarafları artan gerilimler karşısında 'sağduyu' göstermeye çağırdı.
Tirumurti, "Acil öncelik, tüm ülkelerin meşru güvenlik çıkarlarını dikkate alarak ve bölge ile ötesinde uzun vadeli barış ve istikrarı güvence altına almayı amaçlayan gerilimlerin azaltılmasıdır." dedi.
Japonya Başbakanı Fumio Kishida, Rusya'nın eylemlerinin "Ukrayna'nın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ihlal ettiğini ve tolere edilemeyeceğini" söyledi. Bir işgal gerçekleşirse, durumu yakından izleyerek G7 ve uluslararası toplumla koordineli olarak yaptırımlar da dahil olmak üzere güçlü bir yanıtı koordine edeceğiz' dedi.
Bölge ülkeleri sağduyu çağrısını yinelerken batılı devletler endişelerini dile getiriyor. Rusya bölgede bulunan askeri gücünü artırırken kriz derinleşmeye devam ediyor.
