Muslim Port Haber Merkezi | Oğuzhan Çördük
Batı Afrika ülkesinde ülkesi Senegal'in başkenti Dakar'da Fransızlara ait çok sayıda işletme hedef alınarak camları kırıldı, bazıları ateşe verildi. Olayların ülke çapında günlerce süren hükümet karşıtı protestoların ardından yaşanması dikkat çekti.
Fransız süpermarketleri, benzin istasyonları ve cep telefonu kulübeleri, yaygın eşitsizliğe, hükümet yolsuzluğuna ve sıkı korona virüs kısıtlamalarına karşı devam eden protestolar eski sömürge gücüne karşı öfkeye dönüştü. Protestocular yabancı fonlu işyerlerini ateşe verdi ve yağmaladı.
Son protestolar, tecavüzle suçlanan bir muhalefet liderinin tutuklanmasının ardından patlak verdi. Ülkenin gençleri arasında popüler olan Ousmane Sonko tecavüz suçlamalarının devam ettiği bir süreçte kefaletle serbest bırakıldı.
Fransızların varlığı Senegal halkı için gündelik bir gerçektir ve Fransız birlikleri gözle görülür bir şekilde bölgede garnizondadır. Fransa'nın Sahra altı Afrika'daki en büyük büyükelçiliğine de ev sahipliği yapan başkent Senegal'in Dakar kentindedir. Ülke hala sömürge dönemi CFA frangı para birimini kullanıyor ve Fransızcayı resmi dil olarak koruyor.
Bazı eleştirmenler, "Franceafrique" olarak bilinen bu düzenlemenin, nüfusun yaklaşık yüzde 40'ının yoksulluk içinde yaşadığı ülkede, halktan çok Fransa'ya fayda sağladığı için Fransız karşıtı hoşnutsuzluğun kökeninde olduğunu söylüyor.
Diğer gözlemciler bunun yerine, 3 Mart'ta mahkemeye çıkarken tutuklanması protestoları tetikleyen muhalefet figürü 46 yaşındaki Sonko'nun siyasi yükselişine işaret ediyor. Eleştirmenler, sert söyleminin genç destekçilerini Fransız karşıtı bir öfke çılgınlığına sürüklemiş olabileceğini iddia ediyor.
Protestocuların hedefinde; Fransız işletmeleri arasında, tümü Senegal gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) yüzde 25'ini oluşturan bir Fransız sektörünün parçası olan TOTAL benzin istasyonları, Orange cep telefonu kulübeleri, Eyfel gişeleri ve Dakar'daki 21 Auchan süpermarketi vardı.
Fransa, Senegal'in önde gelen yatırımcısı ve bir numaralı ticaret ortağı olmasıyla biliniyor.
Başkent Dakar'daki Luxemburg Vakfı'ndan Ndongo Sylla, "Senegal'de bir şeyleri sabote ederseniz, Fransız mülkünü ve ticaretini sabote etme olasılığınız yüksek" dedi ve ekledi "Biz bir Fransız-Afrika ülkesiyiz'
Senegal'in Fransa ile olan krize neden ilişkisi, sömürge döneminin derinliklerine uzanıyor. En önemli bir patlama noktası 1944'te Dakar'ın Thiaroye banliyösünde yüzlerce kişinin öldürüldüğü katliamdır. Katledilenlerin çoğu da İkinci Dünya Savaşı'nda Fransa için savaşan Batı Afrikalı askerlerdi!
Bu arada ülke yöneticilerinin ise Fransa ile çok yakın ilişkileri oldu. Onlardan biri de, Fransız akademisine seçilen ilk Afrikalı olan ve yaşamının son on yıllarını Fransa'nın kuzeyindeki Normandiya bölgesinde geçiren şair başkan Leopold Senghor idi. Ülke kaynakları Leopold'un Paris ile kusursuz ilişkilere sahip olduğunu aktarıyor.
Sömürge kırgınlığın, seçkinlerin Fransa ile yoğun işbirliği yaptığına dair şüpheleri, son yıllarda ülkedeki keskin eşitsizlikle karşı karşıya kalan genç neslin siyasi mücadeleye girmesiyle daha da arttığı görülüyor.
East Carolina Üniversitesi Afrika ve Afrika Diaspora Edebiyatları Doçenti Marame Gueye, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'nin Dakar'daki Cheikh Anta Diop Üniversitesi'nde yaptığı kışkırtıcı 2007 konuşmasının bir dönüm noktası olduğunu söyledi.
Sarkozy, "Afrika'nın trajedisi, Afrika'nın tam olarak tarihe geçmemiş olmasıdır" dedi.
Önde gelen bir gazete olan Sud Quotidien'in "hakaret" olarak nitelendirdiği konuşma, Senegal'de büyük tepkiye neden oldu. Afrika'nın dört bir yanından yazarlar, aydınlar ve politikacılar, uzun süredir gözden düşmüş klişelere dayandığını söyledikleri konuşmanın kınanmasına katıldılar.
Africa's Last Colonial Currency kitabının yazarlarından Sylla, "CFA frangı etrafındaki tartışmalar, Fransa ile ilişkiler ve sömürgesizleştirme bilincini geliştirme mücadelesinin önemli bir parçası oldu," dedi.
Fransız Karşıtlığı Söylemleriyle Öne Çıkan Sonko'nun Yükselişi
Senegal'de muhalefet partisi PASTEF'in lideri Ousmane Sonko, 2019 Cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olması Fransa karşıtlığınında yakın dönem kırılma noktası oldu. Şimdiye kadar Senegalli siyasi söylemde tabu olan CFA frangı tartışması, Sonko'nun 2019'da cumhurbaşkanlığına aday olmasıyla ana akıma girdi. Sonko, ülkedeki seçkinler ve Fransa ile rahat ilişkilerine karşı sert konuşmaları genç nesli de hareketlendirdi. Sosyal medyayı da etkin kullanmasıyla oyların yüzde 15'ini alarak muhalefete yerleşti.
Fransa karşıtı sert söylemleri Sonko'yu hedef haline getirdi. Ousmane Sonko'nun "toplum düzenini bozduğu" gerekçesiyle gözaltına alınmasına tepki olarak düzenlenen eylemlerden görüntüleri ekrana taşıyan 2 kanalın yayını kesildi, sosyal medya uygulamalarına erişim yavaşlatıldı. Sonko'nun söylemlerinin Fransız karşıtı duyguların artmasından sorumlu olduğu suçlaması yöneltildi. Bazı aratırmacılar, 'Fransızlara ait işletmeler, Ousmane Sonko'nun kullandığı söylem nedeniyle hedef alındı' ifadelerini kullandı.
Sonko ise El Cezire ile yaptığı röportajda destekçilerini kışkırttığını reddederek daha uzlaşmacı bir tavır sergiledi. "Diğer ülkeler gibi Fransa ile olan ilişkimiz de daha dengeli olmalı, bu bir kazan-kazan ilişkisi olmalı - tek yönlü bir ilişki olmamalı" dedi.
Sonko yağma olaylarına ilişkin de, 'Beni destekleyen insanlar yağmalıyor çünkü erzaka ihtiyaçları olduğu için yağmalıyor… Bu yağma olayları, devletin başarısızlığını gösteriyor.'
Senegal'de bazılarının Fransa'ya karşı hissettiklerinin gücü sorulduğunda, Luxemburg Vakfı'ndan Ndongo Sylla: ' Ben buna 'Fransız karşıtı' bir duygu demezdim, bu sadece Afrika'nın özgürleşme, yeni sömürgecilikten kurtulma arzusu.' İfadelerini kullandı.
Destekçileri arasında gençler ve üniversite öğrencilerinin yoğunlukta bulunduğu 47 yaşındaki Sonko, 2024'te yapılacak cumhurbaşkanı seçiminde şimdiden favori gösterilen adaylar arasında yer alıyor.
